W ramach cyklu „NO TO JADZIEM” dojechaliśmy do Bochni. W najstarszej kopalni soli kamiennej w Polsce, czynnej nieprzerwanie od 1248 roku, niestraszne są panujące na powierzchni mrozy czy upały. Stabilna temperatura (15 -17 stopni Celsjusza) utrzymuje się na dole przez cały rok, a przewodnicy grup turystycznych bardzo dbają o bezpieczne i bezkolizyjne zwiedzanie wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO bocheńskiej atrakcji.
Podczas niedawnej rozmowy ze znajomymi pojawił się temat spędzania urlopu w okolicach Lublina, Zamościa, ogólnie blisko wschodniej granicy Polski. Zgadzaliśmy się, że to piękne okolice i że świetnie można tam wypocząć. Jedynym mankamentem, o którym wspomnieliśmy, był czas dojazdu z Dolnego Śląska. Podzieliłam się z nimi pomysłem, zrealizowanym podczas wakacji 2018: przystanek i nocleg na trasie, a przy okazji zapoznanie się z kopalnią soli w Bochni.
Tablica sygnałów windy kopalnianej
Co dla turystów
Dla wycieczkowiczów udostępniony jest szyb Campi, a w nim trzy trasy turystyczne: Podstawowa Trasa Turystyczna – z Podziemną Ekspozycją Multimedialną (a także z przejażdżką podziemną kolejką), Trasa Historyczna „Wyprawa w Stare Góry” oraz unikalna Trasa Przyrodnicza. Dodatkowo każde zwiedzanie dostarcza korzystnych dla dróg oddechowych inhalacji – stężenie jodu w kopalnianym powietrzu jest trzy razy większe niż na bałtyckich plażach. Szyb Campi osiąga aż do 343 metrów pod poziomem terenu. Jego subterralne chodniki tworzą pod miastem prawdziwy labirynt. Pod powierzchnią napotkamy oryginalne znaki informujące, np, że nad nami bocheński rynek. Natomiast na ulicach Bochni znajdują się drogowskazy ułatwiające zmotoryzowanym turystom dojazd do szybu Campi.
Takie wagoniki, kiedyś ciągnięte przez konie, obrazują przemiany w technologii przewozu brył solnych
Podziemna podróż w czasie
Podstawowa Trasa Turysyczna doskonale nadaje się na pierwsze spotkanie z kopalnią, a także dla rodzin z dziećmi. Pod czujną opieką przewodników goście udadzą się nie tylko w podróż pod ziemię, ale też w podróż w czasie. Nasza grupa była oprowadzana przez Panią Magdalenę, wyróżniającą się poczuciem humoru, zacięciem edukacyjnym, wielką wiedzą oraz cierpliwością w odpowiadaniu na liczne i często zaskakujące pytania turystów. Bocheńska sól jest pochodzenia morskiego, z pradawnego oceanu Tetydy, który 20 milionów temu pokrywał te ziemie. Na początku działalności kopalni w XIII wieku technologicznego „know how” – za opłatę równą 1/9 urobku białego złota – udzielili cysterscy zakonnicy. Od tamtych czasów, aż do zamknięcia wydobycia w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, sól kopano ręcznie, wynikało to ze specyficznego, prawie pionowego ustawienia złoża soli w Bochni. Tradycyjne narzędzia górnika soli; kilof, kopaczka górnicza i młot, przedstawione są na współczesnym herbie miasta. Oczywiście z biegiem lat rozwijano technologie. Zmieniały się metody transportu brył soli pod ziemią i na powierzchnię czy sposoby wentylowania i oświetlania podziemnych korytarzy, ale o tym trzeba już przekonać się osobiście podczas zwiedzania. Wtedy, oprócz poznania wielu innych rzeczy, będzie też szansa dowiedzenia się, jaką funkcję pełnił w kopalni górnik zwany „pierdziochem” i dlaczego pracujący pod ziemią pozdrawiali się „Szczęść Boże”.
Odcinek podziemnego korytarza
Poniżej: fragmenty maszyny parowej
Początki kopalni
Jak w ogóle doszło do odkrycia tych pokładów soli i rozbudowy podziemnych wyrobisk? Na terenie wokół Bochni znajdowały się źródła solanki (woda nasycona chlorkiem sodu w 33%) z których warzono sól. Gdy w połowie XIII wieku solanki zaczęły wysychać, w poszukiwaniu nowych źródeł rozpoczęto drążenie studni i już na głębokości 30 metrów natrafiono na złoża soli kamiennej. Od studni głównej drążono boczne korytarze tak, jak przebiegało złoże, a jeżeli dalej w ciągu korytarza złoże zawijało się w górę, wybierano sól w tym kierunku i powstawały komory o wysokości nawet do 30 metrów.
Drewniane stemple w przestrzeni podziemnego korytarza
Bezbarwny, bezwonny i lżejszy od powietrza
Praca górników soli była pełna niebezpieczeństw. Jedno z nich stwarzał zabójczy gaz – przy oddzielaniu kawałków soli od „calizny” uwalniał się wybuchowy metan. Górnicy zwani wypalaczami metanu starali się zapobiec niekontrolowanym, silnym wybuchom, ale w pracy tej sami byli narażeni na śmiertelne niebezpieczeństwo.
Podstawa ołtarza w podziemnej kaplicy Św. Kingi jest wykonana z bloków solnych
Podczas zwiedzania można spotkać postacie z innych czasów
Ciekawostki
* Parowa maszyna wyciągowa szybu Campi została wyprodukowana w 1909 roku. Na szybie Campi pracowała od 1929 roku przez 70 lat, a tym samym ustanowiła rekord najdłużej działającej maszyny parowej w Polsce.
* W XIV wieku dochody z kopalin w Bochni wspomogły króla Kazimierza Wielkiego w przekształcaniu Polski z drewnianej w murowaną.
* Za rządów tegoż króla przy kopalni powstał pierwszy w Polsce szpital (na 12 łóżek), w którym oferowano darmową opiekę medyczną.
* Podczas zwiedzania Trasy Przyrodniczej jest sposobność podziwiania niezwykłego fenomenu jakim są fluorescencyjne kryształy soli, kryształy emitujące własne światło, które występują tylko w bocheńskiej kopalni.
* Innym geologicznym zjawiskiem obserwowalnym w kopalni jest „zacieśnianie” się przestrzeni korytarzy i komór. Na skutek ciągłego rośnięcia i fałdowania się Karpat następuje nacisk na ściany komór i przesuwanie ich od 1 do 10 milimetrów rocznie, a wtedy umieszczone tam drewniane rozpory – stemple – łamią się jak zapałki.
* W kopalni można wynająć podziemną komorę i zorganizować przyjęcie np. urodzinowe czy weselne (do sześćdziesięciu osób), można też nocować i wziąć udział w zwiedzaniu nocnym.
* Podstawy ołtarza w podziemnej kaplicy Św. Kingi – patronki górników „białych” – (wykonane z brył soli bocheńskiej) zostały tu przeniesione z ołtarza użytego w Starym Sączu podczas mszy kanonizacyjnej błogosławionej Kingi. Mszę poprowadził Jan Paweł II w ramach swej pielgrzymki do ojczyzny w czerwcu 1999 roku.
* W kopalnianej kaplicy Św. Kingi – z uwagi na znajdujące się tu relikwie świętej i relikwie 3-ciego stopnia związane z Papieżem Polakiem – w każdą pierwszą niedzielę miesiąca odprawiana jest msza święta. Aby wziąć udział we mszy trzeba wcześniej zgłosić chęć uczestnictwa.
Serdecznie zachęcam do odwiedzenia Kopalni Soli Bochnia, dobra zabawa oraz niezapomniane wrażenia gwarantowane! Więcej informacji i aktualności znajdą Państwo na oficjalnej stronie internetowej: https://kopalnia-bochnia.pl.
Drewniane sanie do przewozu brył solnych dawniej ciągnięte przez górników
Tekst i zdjęcia: Renata Szpyra
