….rok 1948 w Legnicy. Przełom roku skłania ludzi do podsumowań, do oceny mijającego Starego Roku. A jaki mieli bilans legniczanie 70 lat temu, jak mogli oceniać miniony 1948 r.? Polska Ludowa w 1948 r. mocno zmieniła się.
Pozostawała cały czas krajem sowieckiej okupacji, realizowanej pod rządami miejscowych komunistycznych kolaborantów. Ale mimo terroru UB, procesów i wyroków sądowych, m.in. wyroku śmierci na Rotmistrza Witolda Pileckiego. wchodziła w rok 1948 jako formalnie kraj demokratyczny, z koalicyjnym rządem na czele z socjalistą Józefem Cyrankiewiczem. rozpoczęta przez komunistów w 1947 wojna przeciwko prywatnemu handlowi była zwycięsko kontynuowana.
W marcu…
… socjaliści zostali zmuszeni do podjęcia decyzji o „zjednoczeniu” z komunistami, czyli o samolikwidacji PPS. Latem doszło do zaostrzenia kursu politycznego, ogłoszono początek „socjalistycznych przemian wsi” czyli zabierania chłopom ziemi do spółdzielni rolniczych. Wszystkie związki młodzieżowe scalono w komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej. Ze stanowiska przywódcy komunistycznej PPR usunięto względnie samodzielnego (choć zawsze lojalnego wobec Moskwy) Władysława Gomułkę, zastępując go agentem NKWD Bolesławem Bierutem, który „powrócił do czynnej pracy partyjnej” porzucając czteroletnią maskę bezpartyjnego prezydenta. W Polskiej Partii Socjalistycznej rozpoczęto masowe wyrzucanie członków, po czym okrojoną partię wchłonęła w grudniu parta komunistyczna, przekształcona w monopartię PZPR. Polska Ludowa stawała się otwarcie stalinowskim krajem budującym socjalizm wedle sowieckiego ideału.
W Legnicy w 1948 r. zmieniono Prezydenta trzykrotnie (!), swe stanowiska utracili Wilhelm Szafarczyk i Józef Błeszyński. Repatriacja Polaków wygasała-ograniczono działalność Polskiego Urzędu Repatriacyjnego. Również dobiegał końca proces usuwania Niemców z Legnicy – w styczniu było ich tylko około 200.
Do naszego…
… miasta zaczęli docierać komunistyczni uchodźcy z Grecji. Natomiast w Legnicy istniała świetnie zorganizowana, wywierająca wielki wpływ ekonomiczny i polityczny na miasto społeczność żydowska – ok. 8 tys. ludzi. W tym roku rozpoczęła swoją oficjalną działalność w Legnicy parafia prawosławna, do której uczęszczała część miejscowych grekokatolików, przesiedlonych z Podkarpacia (kościół grekokatolicki wskutek wrogich działań władz komunistycznych nie mógł działać). Jednak większość z nich pozostała wierna unii, wspomagana przez księdza Tadeusza Łączyńskiego, u boku którego działało 3 księży unickich. Było to sprzeczne z zamiarami władz, które oczekiwało wchłonięcia unitów przez kościół prawosławny. Poza tym samo istnienie Kościoła Katolickiego, jego jakakolwiek aktywność była dla wykonawców ateistycznej polityki Moskwy problemem. Dlatego rok 1948 przyniósł w Legnicy zmianę dotychczasowego kursu. O ile w pierwszej połowie w Legnicy powstała trzecia rzymskokatolicka parafia pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, odbyła się ogólnomiejska procesja eucharystyczna w święto Bożego Ciała, to w drugiej połowie powstała całkowicie świecka (bez nauczania religii) szkoła Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. W wigilię Bożego Narodzenia w najsilniejszej ówczesnej parafii św. Trójcy, aresztowano 16-letniego Stelmaszyka, przewodniczącego Koła Ministrantów. Był to wstęp do likwidacji organizacji katolickich. Trwał, choć już w ograniczonym zakresie, sowiecki szaber Legnicy, Sowieci w jakimś stopniu przywracając dyscyplinę wśród swoich zdemoralizowanych żołnierzy, co pośrednio poprawiło stan bezpieczeństwa w mieście.
Sowiecki…
… garnizon w 1948 r. był liczebnie zbliżony do wielkości polskiej populacji w mieście. Okupanci łaskawie przekazali formalnym gospodarzom miasta, czyli Polakom, fabrykę fortepianów, piekarnię i 5 budynków mieszkalnych. Natomiast polskim wysiłkiem udało się przywrócić do eksploatacji sieć gazowniczą w mieście, powołano również Pogotowie Lekarskie. Z drobniejszych wydarzeń można wspomnieć, że trzech legniczan-autochtonów uczestniczyło w organizacji Wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu, a do Warszawy przeniesiono Kompanię Kadetów (złożonych z sierot wojennych) z miejscowej formacji Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Tak więc rok 1948 przyniósł Polsce i Legnicy jeszcze większy ucisk.
Robert Żeleźny
